Od 1976 roku kościół Panny Marii w Toruniu przechodzi wielką konserwa­cję. Powstaje przy tej okazji piękna, pełna nowa dokumentacja. Obecnie, dzięki Muzeum Okręgowemu w Toruniu, odbędzie się wystawa Skarby Kościola Mariackiego w Toruniu, a Toruńskiemu Oddziałowi Stowarzyszenia Historyków Sztuki będziemy zawdzięczać konferencję Dzieje i skarby Kościola Mariackiego w Toruniu. Cieszy ta prezentacja kolejnej świątyni z gotyckiej panoramy Torunia, która „zaliczana jest do dzisiaj do najznakomitszych przykładów budownictwa franciszkańskiego w tej części Europy".
Dużo napisano o kościele Panny Marii, najczęściej określanym jako zespół pofranciszkański. To charakterystyczna pierzeja miasta przy Rynku Staromiej­skim, unikalna wyniosła architektura kościoła, unikalne czternastowieczne freski, żywa pamiątka działalności jednego z dwóch zakonów żebraczych w Toruniu, świadek życia dwóch błogosławionych pośród zakonników, mało znana, ale znacząca działalność szkoły przyklasztornej, duża siła organizacyjna dla diecezji powstałych na terenie misji północnych w wieku XIII, udział w życiu miasta od początku po oddanie kościoła miastu. To pierwszy ważki okres świątyni Panny Marii. Drugi okres to działalność Gimnazjum, a potem Gimnazjum Akademickiego, powstałego na bazie praktyki dydaktycznej i pedagogicznej Franciszkanów, Colloąuium Charitativum, nabożeństwa związane z różnymi ważnymi dla Miasta wydarzeniami, zjazdy ruchu protestanckiego, budowa mauzoleum i pochówek Anny Wazówny, epitafia Strobandów, Neisserów i patry-cjuszowskie arkady oraz organy. Okres trzeci to działalność Bernardynów, klasz­toru o licznej społeczności zakonników.W szczytowym okresie rozwoju po po­wrocie do społeczności katolickiej - franciszkańskie zakonne Studium Morale i wreszcie Studium Generale, a dla społeczności Torunia - popularne nabożeństwa Słowa Bożego i pasyjne. W okresie tym zbudowano nowe ołtarze: główny i boczne. Okres ten zamknęła destrukcja klasztoru i kościoła w czasie wojen napoleońskich, a zakończyła paraliżująca wszystko kasata klasztoru. Czas po współczesność rozpoczęły się l kwietnia 1831 roku, gdy kościół został Parafią p. w. Wniebowzięcia NMP jako spadkobierca duszpasterstwa św. Wawrzyńca. Wielka konserwacja kościoła na przełomie wieków XIX i XX pozwoliła dotrwać mu aż do współczesności. Dziś znakomitością kościoła jest, żyjący tuż przed II wojną światową, bł. ks. Stefan Wincenty Frelichowski, Patron Harcerstwa Pol­skiego.Od 31 marca 2001 roku Błogosławiony jest drugim Patronem kościoła, który został ustanowiony Jego Sanktuarium.
Aby nie powtarzać myśli oczywistych, chciałbym zapytać, dlaczego tak ogromna jest hala kościoła Panny Marii, a architektura tak wyniosła? Pisze o tym w pionierskich pracach ks. Jakub Fankidcjski, w 1880 roku, a później ks. Alojzy FridrichT. J., w roku 1914. Z pewnością to znak wielkiej czci całego zakonu fran­ciszkańskiego dla Maryi, a może entuzjazm zakonników dla upamiętnienia miejsca istniejącego już wcześniej kultu Najświętszej Maryi Panny. Może też ten problem tłumaczyć ambicja podkreślenia wielkiej mocy ducha i silnych rąkbraterskiej wspólnoty pracowitych zakonników - Franciszkanów przybyłych tu po 1239 roku? Być może połączyły siq tu oba zjawiska. Dziś z pewnością kościół przemawia do każdego, „kto widzi".
Maria Dąbrowska napisała w Dzienniku 1951-1957 (Warszawa 1988, s. 23): Toruń, 29II1951, Czwartek,...Toruń wyglądał po nocy zjawiskowo. Takie nieduże miasto, a takie piękne parki, aleje, przestrzenie zadrzewione. Ulica Byd­goska, gdzie mieszkają Górscy, wygląda na willową dzielnicę jakiejś stolicy - to nas wprawiło w dobry humor. Zapomniałam dodać, że chodząc rano po mieście, wstąpiłyśmy na chwilę do krzyżackiego podobno - kościoła N. Panny Marii. Jest to najbardziej mistyczny, na/bardziej „ kościelny " ze wszystkich kościołów, jakie widziałam po świecie. Ile razy w nim jestem, tyle razy ulegam wstrząsającemu wrażeniu. Uległa mu też Anna, chociaż mówi, że w tym kościele kiedyś była, lecz go nie pamiętała. Mnie się zdaje, że musiała nie być, bo tego kościoła niepodobna zapomnieć, kto go raz widział.
Ks. Józef Nowakowski Kustosz Sanktuarium Bł. Ks. Stefana W. Frelichowskiego